೯) ಜನಪದ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳ ಕೋಶ: ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳ ವಿಶ್ವಕೋಶ (ಈ)

ಜನಪದ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳ ಕೋಶ: ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳ ವಿಶ್ವಕೋಶ (ಈ)

೨೨೫. ಈ ಕಿವೀಲಿ ಕೇಳಿ ಆ ಕಿವೀಲಿ ಬಿಡು = ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸದಿರು, ಅಲಕ್ಷಿಸು
ಪ್ರ : ಅವನು ಏನೇನೊ ಒಂದು ಮಣ ಹೇಳಿದ, ನಾನು ಈ ಕಿವೀಲಿ ಕೇಳಿ ಆ ಕಿವೀಲಿ ಬಿಟ್ಟೆ
೨೨೬. ಈಚಲು ಏಳು = ಮಳೆ ಬರುವ ಸಂಭವವಿರು
(ಈಚಲು = ತೂಗುದೊಟ್ಟಿಲು. ದೀಪದ ಬೆಳಕಿಗೆ ಮುತ್ತಿ, ರೆಕ್ಕೆ ಸುಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬುಳುಬುಳು ಹರಿದಾಡುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹುಳು. ಅವು ಮೇಲೆದ್ದರೆ ಮಳೆ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಜನಪದ ನಂಬಿಕೆ ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟಿಗೆ ಮೂಲ)
ಪ್ರ : ಈಚಲು ಎದ್ದವೆ, ಇವತ್ತು ಮಳೆ ಕುರ್ತೇಟು.
೨೨೭. ಈಟಿರು = ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರು, ಕುಳ್ಳಾಗಿರು
(ಈಟು < ಈಸು < ಇಷ್ಟು = ಸ್ವಲ್ಪ)
ಪ್ರ : ಈಟಿರೋ ಹುಡುಗನಿಗೆ ಏಟು ಜೋರು ನೋಡು !
೨೨೮. ಈಡಾಗು = ಗುರಿಯಾಗು
(ಈಡು = ಗುರಿ)
ಪ್ರ : ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕರು ಕಷ್ಟಕ್ಕೀಡಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
೨೨೯. ಈಡಾಡು = ಚೆಲ್ಲಾಡು, ಇಟ್ಟಾಡು
ಪ್ರ : ಮನೆ ನೇರುಪ್ಪಾಗಿಟ್ಕೋಬಾರ್ದ, ಸಾಮಾನು ಸರಂಜಾಮು ಹಿಂಗೆ ಈಡಾಡಿದ್ದೀರಲ್ಲ?
೨೩೦. ಈಡಿಲ್ಲದಿರು = ಸಾಮ್ಯ ಇಲ್ಲದಿರು, ಸರಿಸಾಟಿ ಇಲ್ಲದಿರು
(ಈಡು = ಸಮಾನ, ಸರಿಸಾಟಿ, ಓರಿಗೆ)
ಪ್ರ : ಗಂಡಿಗೂ ಹೆಣ್ಣಿಗೂ ಈಡಿಲ್ಲ
೨೩೧. ಈಡು ತೆಗೆ = ಪರಿಹಾರ ತೆಗೆ, ಪಾಲು ತೆಗೆ
(ಈಡು = ಸಮಾನ ಮೊತ್ತ, ಅಂದಾಜು ಹಣ)
ಪ್ರ : ಪಾಲು ಮಾಡೋದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಮದುವೆಯಾಗದಿರುವ ಕಿರಿಯವನಿಗೆ ಮದುವೆ ಈಡು ತೆಗೀರಿ
೨೩೨. ಈಡು ಹಾಕು = ಹುದಿ ಹಾಕು, ಜಗುಲಿ ಹಾಕು
(ಈಡು = ಹುದಿ, ಏರಿ); ಇಡುವು (ಪಂಪ ಭಾರತ), ‘ಅಡಗಿನಿಡುವುಗಳಂ ದಾಂಟಿಯುಂ’
ಪ್ರ : ದನಕರ ನುಗ್ಗದ ಹಂಗೆ ತೋಟದ ಸುತ್ತ ಈಡು ಹಾಕಬೇಕು.
೨೩೩. ಈಡು ಹಾರಿಸು = ಗುಂಡು ಹಾರಿಸು
(ಈಡು = ಬಂದೂಕು, ಬಂದೂಕಿಗೆ ಹಾಕುವ ಮದ್ದುಗುಂಡು)
ಪ್ರ : ಈಡು ಹಾರಿಸಿ ಗೋಡೆ ಹಾರಿ ಓಡಿ ಹೋದ.
೨೩೪. ಈಡೇರು = ನೆರವೇರು, ಕೆಲಸವಾಗು
(ಈಡೇರು < ಈಡು + ಏರು = ಗುರಿಮುಟ್ಟು; ಈಡು = ಗುರಿ, ಏರು = ಮುಟ್ಟು)
ಪ್ರ : ಹಿಡಿದ ಕೆಲಸ ಈಡೇರಿತಲ್ಲ ಅಷ್ಟೆ ಸಾಕು
೨೩೫. ಈ ತರಕ್ಕೀತರ ಅಂತ ಹೇಳು = ವಿವರವಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿ ಹೇಳು, ಅರ್ಥವಾಗುವಂತೆ ವಿವರಿಸು
(ತರ < ಥರ = ಬಗೆ, ರೀತಿ)
ಪ್ರ : ಈ ತರಕ್ಕೀತರ ಅಂತ ಹೇಳದೆ ಇದ್ರೆ ನಮಗರ್ಥ ಆಗೋ ಬಗೆ ಹೇಗೆ>
೨೩೬. ಈದ ನಾಯಂತೆ ಮೇಲೆ ಬೀಳು = ರೋಷದಿಂದ ಮೇಲೆರಗು
(ಈದ = ಮರಿ ಹಾಕಿದ ; ಈಯು = ಜನ್ಮ ನೀಡು ([ಮಗುವಿಗೆ, ಕರುವಿಗೆ, ಮರಿಗೆ])
ಪ್ರ : ನಾನು ಹೀಗಲ್ಲ ಅಂಥ ಹೇಳೋಕೆ ಹೋದ್ರೆ, ಅವಳು ಈದ ನಾಯಂತೆ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಳು.
೨೩೭. ಈದ ಹುಲಿಯಂತೆ ನುಗ್ಗು = ಮಹಾರೋಷದಿಂದ ಶರವೇಗದಲ್ಲಿ ಎಗರಿ ಬರು;
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶಿಶುಪ್ರೇಮ ಈ ವರ್ತನೆಗೆ ಕಾರಣ.
ಪ್ರ : ನನ್ನ ದನಿ ಕೇಳಿದ ತಕ್ಷಣ ಈದ ಹುಲಿಯಂತೆ ನುಗ್ಗಿ ಬಂದುಬಿಟ್ಟ.
೨೩೮. ಈರಂಗಿರು = ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ಚರ್ಚೆಯಿರು, ವಾದ ಪ್ರತಿವಾದವಿರು
(ಈರಂಗು < Hearing) ಅನ್ಯ ಭಾಷಾ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಯಾವ ಮಡಿಮೈಲಿಗೆ ಭಾವನೆಯಿಂದ ನೋಡದೆ ತಮ್ಮದನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದು ಸಾಕ್ಷಿ
ಪ್ರ : ಇವತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು, ಈರಂಗು ಇದೆ.
೨೩೯. ಈರಿ ಒಡೆ ಹಾಕು = ಒದಿ, ರಕ್ತ ಕಕ್ಕಿಸು, ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರಮ ನೀಡು
(ಈರಿ = ಈಲಿ = Liver)
ಪ್ರ : ಗರ್‌ಮಿರ್ ಅಂದ್ರೆ ಈಡಿ ಒಡೆ ಹಾಕಿಬಿಡ್ತೀನಿ, ಹುಷಾರ್
೨೪೦. ಈರಿಕೆ ಹಾಕ್ಕೊಂಡು ಕೂರು = ಮಂಡಿ ಹಾಕ್ಕೊಂಡು ಕೂಡಿ, ಪಟ್ಟು ಹಾಕಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳು
‘ಮಸಾಣಸಿದ್ದರು’ ಎಂಬ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗ ತಲೆಬುರುಡೆ, ಕೈಕಾಲು ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ತಿರಿಯಲು ಬರುತ್ತಾರೆ. ಜನ ಕೊಡದಿದ್ದಾಗ ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಮೈಗೆ, ಕೈಗೆ ಹೊಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಚುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮುಂತಾದ ಭಯಾನಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹೆದರಿಸಿ ದುಡ್ಡು ಕಸಿಯುತ್ತಾರೆ. ಧಾನ್ಯ ಕೀಳುತ್ತಾರೆ. ವೀರಬಾಹುಕನ ಕುಲಸ್ಥರು ಎಂದು ಅವರ ವಾದ. “ಮಸಾಣಸಿದ್ಧರು ನಾವಯ್ಯ, ಮಸಾಣ ಕಾವಲು ನಮ್ಮದಯ್ಯ” ಎಂದು ಹಾಡುತ್ತಾ ಬರುತ್ತಾರೆ. ವೀರಬಾಹುಕ ಎಂಬುದೇ ಈರಿಕೆ ಆಗಿರಬಹುದೆ? ಅಥವಾ ಕೈಗೆ ಮೈಗೆ ಇರಿದುಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ‘ಇರಿಕೆ’ ಎಂಬುದೇ ‘ಈರಿಕೆ’ ಆಗಿರಬಹುದೆ?
ಪ್ರ : ಈರಿಕೆ ಹಾಕ್ಕೊಂಡು ಕೂತರು ಅಂದ್ರೆ ಕೊಡೋದವರೆಗೂ ಮೇಲೇಳಲ್ಲ.
೨೪೧. ಈರೆ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಿಸು = ತಲೆ ಕೆಳಗಾಗಿ ನೇತು ಹಾಕು
(ಈರೆ ಹಕ್ಕಿ = ಕೀಚುಬಾಲದ ಹಕ್ಕಿ, ಮರದ ಕೊಂಬೆಗೆ ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿ ನೇತು ಬೀಳುವಂಥ ಪಕ್ಷಿ ವಿಶೇಷ
ಪ್ರ : ಮರಿ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೂ ಮನೆ ಬಿಟ್ಟು ಆಚೆಗೆ ಹೋಗದ ಕಾವೆ ಕೋಳಿಯನ್ನು ಗೋಡೆಯ ಗೂಟಕ್ಕೆ ನೇತು ಹಾಕಿ, ಈರ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಿಸಿದರು.
೨೪೨. ಈಳ್ಳೇವು ಕೊಡು = ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬರು, ವಿರಸ ಬಿಟ್ಟು ರಾಜಿಗೆ ಬರು
(ಈಳ್ಯೇವು < ವೀಳ್ಯ = ತಾಂಬೂಲ, ಎಲೆಅಡಿಕೆ) ವೀಳ್ಯ ಕೊಡುವುದು ಶುಭದ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಸಂಕೇತ. ಮದುವೆ ಮುಂಜಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ತಪ್ಪದಂತೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಕೊಡದಿದ್ದಾಗ ಅವಮಾನ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೂ ಮದುವೆಗಳಲ್ಲಿ ದೇವರವೀಳ್ಯ, ಗಡಿವೀಳ್ಯ, ಕಟ್ಟೆಮನೆ ವೀಳ್ಯ- ಹೀಗೆ ಕೊಡುವುದರಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಿ ತಪ್ಪಿ ಲೋಪದೋಷವಾದರೆ ದೊಡ್ಡ ನ್ಯಾಯವೇ ಬೀಳುತ್ತದೆ.
ಪ್ರ : ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆ ಹರಿದು ಪರಸ್ಪರ ವೀಳ್ಯ ಹಂಚಿಕೊಂಡರು.
೨೪೩. ಈಳ್ಯೇವು ಹಿಡಿ = ಸವಾಲು ಸ್ವೀಕರಿಸು.
ಪ್ರ : ಅವನು ಈಳ್ಯೇವು ಹಿಡಿದು ಹೇಳಿದ – ‘ನಾನು ಅದನ್ನು ಮಾಡೇ ಮಾಡ್ತೀನಿ’